احمدعلی گودرزی، فرمانده مرزبانی فراجا، از آغاز طرح هوشمندسازی و انسداد مرزی در استان‌های سیستان و بلوچستان و خراسان رضوی خبر داد و گفت طرح مسدود کردن مرز افغانستان و ایران ادامه دارد و بخش عمده آن انجام شده است.

این مقام امنیتی جمهوری اسلامی افزود این طرح که با هدف کاهش ناامنی‌ها و جلوگیری از عبور غیرقانونی مهاجران و قاچاقچیان طراحی شده، بخشی از برنامه‌ای گسترده‌تر است که مسدود کردن کامل مرزها را ظرف سه تا پنج سال و با هزینه‌ای بالغ بر سه میلیارد یورو دنبال می‌کند.

طرح مسدود کردن مرز ایران و افغانستان که پیش از بازگشت طالبان به قدرت آغاز شده بود، پس از درگیری‌های متعدد میان نیروهای طالبان و مرزبانان ایرانی و همچنین عبور روزافزون مهاجران افغان، سرعت گرفت. 

خبرگزاری مهر به نقل از احمدعلی گودرزی نوشت که انسداد مرزهای ایران با کشورهای همسایه به بهبود امنیت و جلوگیری از اقدام‌های ناامن‌کننده کمک می‌کند.

مرز افغانستان و ایران یکی از مسیرهای مهم قاچاق مواد مخدر از افغانستان به ایران است که قاچاقچیان در افغانستان، ایران و پاکستان از سال‌ها پیش آنجا فعالیت می‌کنند. با وجودی که مقام‌های طالبان و فرماندهان نیروی مرزبانی جمهوری اسلامی در سه سال گذشته بارها مذاکره و بر تامین امنیت مرزهای دو کشور و همکاری و گسترش ارتباطات تاکید کرده‌اند، این مسیر همچنان کانون فعالیت قاچاقچیان مواد مخدر است.

مدیرکل گمرک مرزی دوغارون تایباد اوایل نوامبر اعلام کرد که مرزبانان ایرانی طی هفت ماه، ۱۳۷ کیلو مواد مخدر در مرز افغانستان کشف کردند که بیش از ۸۰ درصد آن از نوع صنعتی و حدود ۲۰ درصد آن از نوع سنتی بوده است.

رهبر طالبان سال ۲۰۲۲ با صدور فرمانی کشت، تولید، قاچاق و مصرف مواد مخدر را در افغانستان ممنوع کرد. با وجود آن، سازمان ملل متحد در گزارشی که در ماه اکتبر ۲۰۲۴ منتشر شد، از افزایش ۱۹ درصدی کشت خشخاش در افغانستان خبر داد. در این گزارش آمده که جغرافیای کشت مواد مخدر از جنوب به شمال‌شرق افغانستان تغییر کرده و بیشترین سطح زیر کشت در بدخشان بوده است. پیش از بازگشت طالبان به قدرت، استان‌های هلمند و قندهار در جنوب افغانستان به پایتخت مواد مخدر آسیا معروف بودند.

محمد زارعی، معاون دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر، اواخر نوامبر در گفت‌وگو با ایسنا گفت که افغانستان در حال تبدیل شدن به یکی از مراکز اصلی تولید مخدر صنعتی است و محموله‌های بزرگ آن در مرز این کشور کشف شده است. او تصریح کرد: «این واقعیتی انکارناپذیر است که افغانستان در حال تبدیل به کانون تولید مواد مخدر صنعتی از جمله شیشه است، به طوری که در سال جاری چند محموله بزرگ مواد مخدر صنعتی از مبدا افغانستان در مرز و ورودی‌های مشترک ایران و افغانستان کشف شد.»

مقام‌های جمهوری اسلامی معتقدند که مسدود کردن مرز افغانستان و ایران به مهار فعالیت‌های غیرقانونی در این مرز‌ها کمک خواهد کرد. احمدعلی گودرزی با تاکید بر اینکه «مرز به‌مثابه ناموس کشور» است، تاکید کرد که «وظیفه ذاتی مرزبانان حفظ حدود و ثغور کشور است و مردم نیز خواهان امنیت‌اند».

در کنار فعالیت قاچاقچیان و گروه‌های مسلح، عبور غیرقانونی مهاجران نیز از چالش‌های مهم در مرزهای افغانستان و ایران است. موج جدید مهاجرت افغان‌ها به ایران از اوت ۲۰۲۱ و با فروپاشی دولت جمهوری و بازگشت طالبان به قدرت رقم خورد و با گذشت بیش از سه سال، همچنان روزانه صدها نفر برای عبور از مرز تلاش می‌کنند.

گودرزی با اشاره به چالش‌های مشابه در مرزهای ایران با عراق گفت طرح هوشمندسازی مرزها که از مناطق مرزی استان سیستان و بلوچستان و خراسان رضوی آغاز شد، با هدف کاهش عبور غیرقانونی و جلوگیری از قاچاق در دیگر نقاط نیز اجرایی خواهد شد. در این طرح از فناوری‌های پیشرفته استفاده و نظارت‌ها شدیدتر می‌شود و مرزها به طور فیزیکی مسدود می‌شوند.

به گفته گودرزی، مقدمات این طرح در حال اجرا است و بخش‌هایی از آن در دیگر نقاط مرزی ایران از جمله هنگ ژال بانه، آغاز شده است.

مرزهای ایران و افغانستان به‌ دلیل همجواری با مناطق پرتنش و آسیب‌پذیر و همچنین فعالیت دیرینه گروه‌های قاچاق مواد مخدر و انسان و برخی گروه‌های شبه‌نظامی، به یکی از کانون‌های اصلی درگیری و حوادث امنیتی تبدیل شده است.